logo

Biografieën

Biografie Wees, Jan van

Jan van WeesJohannes Petrus van Wees wordt op 13 juni 1902 in Haarlem geboren. Als Jan drie jaar is, verhuist het gezin Van Wees naar Amsterdam waar de vader van Jan procuratiehouder bij een drukkerij is. Al op tweejarige leeftijd maakt Jan zijn eerste tekeningen. Hij doet dit op WC-papier, omdat dit het enige papier is dat er in huis is te vinden. Na de lagere school doorlopen te hebben volgt Van Wees een opleiding aan de Ambachtsschool. In 1917 gaat hij werken en volgt in de avonduren cursussen bij het tekeninstituut Piersma in Amsterdam. In 1922 slaagt hij voor zijn Akte van Bekwaamheid voor Lager Onderwijs in het handtekenen. In 1928 haalt hij zijn Akte van Bekwaamheid voor Nijverheidsonderwijs in het handtekenen en decoratief tekenen.

Voordat Van Wees in 1929 bij Philips in Eindhoven komt werken, heeft hij diverse baantjes gehad. Hij is onder meer huisschilder, tekenaar in een blikfabriek, lithograaf, en tekenaar/ontwerper bij Van Houten in Weesp. Bij Van Houten vraagt men hem of hij chef wil worden, maar hij wil per se blijven tekenen. Bij Piersma maken ze hem er op attent dat er bij Philips tekenaars gevraagd worden. Hij solliciteert, hoort aanvankelijk niets, maar krijgt na een tijd plotseling bericht dat hij 's maandags kan beginnen. Na zijn opzegtermijn bij Van Houten te hebben uitgediend, begint Van Wees in juli 1929 zijn werk op de afdeling Artistieke Propaganda bij Philips.

Omslag brochure voor fotocellen, 1934In oktober 1929 trouwt Van Wees in Amsterdam met Cornelia Lodema die hij bij Piersma had leren kennen. Het echtpaar vestigt zich in Eindhoven en krijgt twee kinderen, een zoon Cornelis (1931) en een dochter Helena-Jozefine (1933). Privé heeft Van Wees contact met enige collega's. Met de Duitser Eckhard en zijn vrouw gaat hij skiën. De Limburger Willie Peel is een huisvriend. Ook Walter von Wenz zu Niederlahnstein, zijn baas, die vlakbij op de Genneperweg in zijn villa "Rapelenburg" woont, komt wel eens langs . In 1939 wordt de gehele afdeling Artistieke Propaganda ondergebracht bij de Eindhovensche Drukkerij, een honderd procent dochter van Philips. In de oorlog wordt er op de afdeling Artistieke Propaganda niet veel meer gewerkt. Een van de weinige nuttige, maar niet ongevaarlijke, activiteiten waar Van Wees zich mee bezig houdt, is het vervalsen van passen en stempels. Van Wees zal tot aan zijn pensionering in 1962 bij de Eindhovensche Drukkerij als tekenaar werkzaam blijven.

Van Wees heeft altijd met veel plezier als tekenaar gewerkt. Onder de collega's op de afdeling heerst een prettige sfeer, men gaat regelmatig kegelen en af en toe wordt er een grap uitgehaald. Een zo'n grap gaat over de baas van de afdeling, Walter von Wenz zu Niederlahnstein. Walter rookte pijp en bewaarde zijn tabak in een grote tabaksdoos. Op een goede dag mengen zijn medewerkers, terwijl Walter het niet ziet, potloodslijpsel door zijn pijptabak. Als Walter even later een pijp opsteekt, begint het vreselijk te roken en te stinken. Walter doet alsof dit de normaalste zaak van de wereld is, sluit alle ramen en rookt onverstoorbaar door. Die dag zijn bijna alle tekenaars door de rook en stank uit Walters pijp vergiftigd .

Affiche voor luidsprekers, 1931Van Wees moet in die meer dan dertig jaren dat hij als tekenaar actief is geweest, ontzettend veel geproduceerd hebben, zoals affiches, advertenties, omslagen van reclamefolders en brochures, diploma's en illustraties in tijdschriften. Een interessante plaat staat op de omslag van het Philips Bulletin van mei 1931. Het is een reclame voor Philips luidsprekers en het is een van de eerste keren dat foto's in een reclameplaat voor Philips worden gebruikt. Van Wees signeert zijn werk in de jaren dertig met de hoofdletters VW aan elkaar geschreven. Na de oorlog is zijn signatuur wat sierlijker.

Vanaf 1939, als Van Wees bij de Eindhovensche Drukkerij werkt, zal hij ook voor andere bedrijven dan Philips reclame maken (o.a. voor Organon en Zwitsal) . Veel is Van Wees waarschijnlijk niet naar buiten getreden met zijn werk. In 1934 doet hij echter mee aan een prijsvraag voor het ontwerp van een aanplakbiljet voor een grafische tentoonstelling in Utrecht. Zijn vroegere collega Jac. Nuiver wint de eerste prijs en Jan van Wees krijgt een troostprijs. Maar de recensent van De Groene Amsterdammer had de prijs liever aan Van Wees gegeven, zoals uit de volgende passage blijkt :
Als er van technische beheersching gerept wordt, dan komt aan de teekening van Van Wees alle hulde toe. Zelden heb ik zóó kranig beheerscht werkstuk onder oogen gehad. De Jury schijnt ernstig overwogen te hebben dit ontwerp met den eersten prijs te bekronen. Dat zij dit naliet valt stellig te betreuren!

Van Wees was een goed vakman en een harde werker die zich bij Philips goed thuis voelde. Hij zou echter nooit een echt kunstenaarsleven hebben willen en kunnen leiden. Ook leiding geven aan anderen wilde hij eigenlijk liever niet. Jan van Wees deed niets liever dan tekenen. In het personeelsblad van de Eindhovensche Drukkerij, ED-nieuws, tekent hij de portretten van jubilarissen en regelmatig schrijft hij een stukje of plaatst een gedicht in het blad. Dat hij geliefd is bij zijn collega's blijkt bij zijn 25-jarig jubileum in 1954 en bij zijn afscheid in 1962 .

Van Wees gaat na zijn pensioen met zijn vrouw in Westerhoven wonen. In zijn vrije tijd, zowel voor als na zijn pensionering, maakt Van Wees vele olieverfschilderijen. In 1985 krijgt Van Wees een hersenbloeding en moet in een verpleeghuis worden opgenomen, daar overlijdt hij een jaar later op 25 september 1986.

 Signatuur:

signwees1

signwees2

 

 

 Bronnen:

  • Mededelingen C. van Wees-Lodema en C. van Wees d.d. 9 november 1994.
  • ED-nieuws, nummer 147, januari 1970.
  • Otto van Tussenbroek, De grafische tentoonstelling in De Groene Amsterdammer, 13 oktober 1934
  • L. Godkewitsch, Onze "Kunst"-jubilaris J. van Wees - 1929-1954 in ED-nieuws [no. 62], juli 1954.
  • J.P. v. Wees met pensioen in ED-nieuws [no.111], juli 1962.

Voor meer werk van Jan van Wees klik hier.

Afdrukken E-mailadres