Biografieën

Biografie Kalff, Louis

Louis KalffKalff wordt geboren op 14 november 1897 te Amsterdam als Louis Christiaan Kalff . In zijn jeugdjaren krijgt hij kunst als het ware met de paplepel ingegeven. Zijn vader, Mr. Jan Kalff, is kunstredacteur en later hoofdredacteur van het Algemeen Handelsblad. Vele schrijvers, schilders, musici en andere kunstenaars komen regelmatig aan huis. Twee of drie keer per week gaan de ouders van Louis naar een van de vele schouwburgen die Amsterdam toen nog telde, om een première te zien en soms mocht Louis dan mee. Vaak ook bezocht hij met zijn vader tentoonstellingen die deze als Gio de kunstverslaggever moest recenseren.

Na de 5-jarige HBS te hebben doorlopen bezoekt Louis een jaar de Quellinusschool (school voor toegepaste kunsten) te Amsterdam . In 1916 begint hij zijn studie bouwkunde aan de TH Delft, die hij in 1923 met een ingenieursdiploma afrondt. Al tijdens zijn studie kan hij zijn tekentalent ontwikkelen en maakt hij affiches. Ook als ontwerper is hij al actief. In 1923, bij het eerste lustrumfeest van het Delftse Studentencorps na de Eerste Wereldoorlog, ontwerpt Kalff het podium, de 65 vlaggen en het affiche. Na zijn studie is Kalff van 1923 tot 1925 in dienst van het Architectenbureau van Prof. Dr. Ir. Slothouwer. Onder diens supervisie werkt hij onder andere mee aan de restauratie van een kasteel bij Ruurlo. Als hobby gaat Kalff door met het vervaardigen van affiches. In 1924 maakt hij de winnende affiche voor de feesten die ter ere van de 400ste geboortedag van de Franse dichter Ronsard worden gehouden.

Affiche voor autolampen met de 'duplokat', 1925.Een kennis uit zijn studententijd die in 1924 bij Philips was komen werken en die wist dat Kalff affiches ontwierp, maakt hem er op attent dat de toenmalige reclamechef, Kurt Kauffmann, zou vertrekken. Kalff schrijft daarop in het najaar van 1924 een brief aan Anton Philips waarin hij uitlegt dat hij de reclame die door Philips gemaakt wordt niet modern genoeg vindt en niet dezelfde standing vindt hebben als de grootheid en importantie van zijn bedrijf. Kalff doelt hier met name op de reclame waarbij gebruik werd gemaakt van figuren in oudhollandse klederdracht. Anton Philips nodigt Kalff uit voor een gesprek en binnen een uur is de zaak beslist. Kalff kan bij Philips beginnen en wordt verantwoordelijk voor zowel de commerciële als de artistieke propaganda.

Verpakking voor radiobuis met golven en sterren, 1925.Januari 1925 begint Kalff zijn werk bij Philips. De eerste studio van de reclameafdeling wordt ingericht op een zolderkamertje in een oud huis aan de Willemstraat in Eindhoven. De eerste tekenaars die daar komen werken, zijn Joseph Milner, Pieter Vissers en Mathieu Clement. Vanwege de slechte behuizing waarin de studio is gevestigd, ontwerpt en tekent Kalff meestal 's zondags thuis. Het eerste werkstuk van Kalff voor Philips is een affiche voor duplolampen (de "duplokat"). Affiches voor autolampen, fietslampen, buiten- en binnenlampen volgen snel daarna. Kalff ontwerpt ook verpakkingen. In augustus 1925 ontwerpt hij een verpakkingsdoos voor de Miniwatt Triode B406. Op een paarse achtergrond plaatst hij gele vierhoekige sterren en daaronder een band met gele en rode golven. De sterren en golven symboliseren respectievelijk het licht en de radiogolven. Deze elementen zouden later ook in het Philipsembleem worden toegepast .

Met zijn ontwerpen voor affiches en verpakkingen moderniseert Kalff in snel tempo het beeld van Philips naar buiten. Minder gelukkig is hij in zijn advertenties. In het blad De Reclame wordt een advertentie van Kalff vanwege onleesbaarheid afgekraakt . Overigens zou Kalff met dit blad een zeer goede relatie gaan onderhouden. Diverse artikelen van en over Kalff verschijnen in het blad. En twee keer zal hij een ontwerp voor de omslag van het blad maken . In november 1925 verschijnt een artikel over Kalff in De Reclame waarin hij zich "aesthetisch leider" van de Philips Fabrieken laat noemen. Hierin formuleert hij heel duidelijk de samenhang tussen het ontwerp van een produkt, de bij het produkt behorende folders, brochures en posters, en de inrichting van etalages en tentoonstellingen. Affiche voor autolampen met het woordbeeld PHILIPS in dikke blokletters, 1927.Advertenties, stelt hij, zijn echter meer het terrein van de commerciële reclameleider. Dit inzicht dat commerciële reclame een geheel ander vak is, leidt tot de benoeming van Joost Smit als commerciële reclamechef . Kalff kan zich nu nog meer richten op de artistieke propaganda. Een van die activiteiten is het normaliseren van het Philips woordbeeld. Het woord "Philips" werd op affiches, briefpapier en dergelijke wel op 25 verschillende manieren getekend en gedrukt. Kalff gebruikt stevige blokletters met een paar streepjes er door heen om het nieuwe woordbeeld te creëren. Deze letters zijn de voorgangers van het gestandaardiseerde en beschermde woord "PHILIPS" zoals we dat nu nog kennen. In het najaar van 1926 wordt het nieuwe woordbeeld aan alle Philips organisaties bekendgemaakt .

In de periode van vijf jaar (1925 t/m 1929) dat Kalff leider is van de artistieke propaganda, houdt hij zich met vele activiteiten bezig. Zijn produktie aan ontwerpen voor affiches, folders, brochures, verpakkingen etc. voor Philips is enorm. Hij doet dit werk overigens niet alleen. Kalff neemt steeds meer reclameontwerpers in dienst die in de groeiende behoefte aan reclamemateriaal moeten voorzien. Hij houdt zich verder bezig met het inrichten van tentoonstellingen. Hij is de eerste die golfkarton als decoratiemateriaal hierbij gebruikt. Het ontwerp van produkten begint ook een steeds belangrijker onderdeel van zijn werk uit te maken. Hij ontwerpt in die periode o.a. luidsprekers en gelijkrichters, en is betrokken bij het ontwerp van de eerste radio (type 2501). Links radiotoestel type 2501 met luidspreker type 2006 en voedingsapparaat type 372, 1927.Volgens Kalff moest een radio geen meubelstuk zijn, maar een technisch instrument dat iedereen in elk interieur zou kunnen plaatsen; vandaar zijn franjeloze ontwerp voor de 2501 en 2511. Onder de druk van de concurrentie moet Kalff dit uitgangspunt echter laten varen. Zijn ideeën zouden beter tot hun recht komen bij het ontwerpen van zuivere en directe vormen zoals scheerapparaten, dynamo's, röntgenapparaten, etc.  Omdat industriële vormgeving in die tijd nog niet zo vanzelfsprekend is, is het voor Kalff niet eenvoudig om het iedereen naar de zin te maken. De commercie bekijkt zijn werk met het nodige wantrouwen en zowat iedereen - tot aan mevrouw Philips en haar tuinarchitect toe - bemoeit zich er mee en denkt er verstand van te hebben. Maar Kalff krijgt altijd de nodige ruggesteun van Anton Philips die het volste vertrouwen in zijn werk heeft .

Of het allemaal nog niet genoeg is, maakt Kalff in zijn vrije tijd voor diverse andere bedrijven en organisaties affiches:

In veel affiches en reclamefolders die Kalff maakte, is een Japanse invloed aanwezig. Zijn belangstelling voor de Japanse kunst en cultuur blijkt later ook uit zijn verzameling Japans aardewerk, tsuba's en netsuke. Het interieur van zijn villa in Waalre is Japans ingericht en hij laat er een Japanse tuin aanleggen. Kalff signeerde zijn werk meestal met "L. Kalff", maar soms plaatste hij zijn signatuur in een vierkant blokje, hetgeen ook een Japanse invloed verraadt (zie de signaturen aan het eind van dit artikel).

Lichtzuilen op het Damrak tijdens de Edison Lichtweek te Amsterdam, 1929.In 1929 krijgt Kalff de opdracht om zijn afdeling zo in te richten dat deze alle werkzaamheden die nodig zijn in verband met de Edison Lichtweek (oktober 1929, Amsterdam) kan verrichten. Dit leidt tot de oprichting van het Lichtadviesbureau, waaraan Kalff leiding gaat geven. Dit werk zou in zijn verdere carrière zijn grote passie blijven. Voor vele lichtprojecten en tentoonstellingen reist hij de gehele wereld rond. De dagelijkse leiding van de artistieke propaganda doet Kalff over aan Walter von Wenz zu Niederlahnstein. Na 1929 zal Kalff praktisch geen affiches meer maken. Naast zijn werk als leider van het Lichtadviesbureau en het ARTO (artistiek ontwerp van produkten), houdt hij zich af en toe bezig met het ontwerpen van gebouwen (o.a. het Sterrekundig Observatorium in het Stadswandelpark te Eindhoven) en treedt hij op als artistiek adviseur bij de aankoop van kunst en antiek bij jubilea en andere feestelijke gelegenheden. Een zwarte dag in het leven van Kalff is 5 december 1942 als de R.A.F. de Philipsfabrieken in Eindhoven bombardeert. In minder dan acht minuten wordt zijn gehele archief, waarin o.a. 15.000 tekeningen en 3.000 foto's, totaal vernietigd .

Na de oorlog vervolgt Kalff zijn werk voor het Lichtadviesbureau en de vormgeving van produkten. Dit zal hij tot aan zijn pensionering op 1 januari 1960 blijven doen. Het ontwerp van apparaten (radio's, grammofoons, t.v.'s) zal echter vanaf het begin van de jaren vijftig door het Bureau Vormgeving onder leiding van Ir. R. Veersema gebeuren. Een belangrijke opdracht voor Kalff is de bouw van het Philips Paviljoen voor de Wereldtentoonstelling van 1958 te Brussel naar een ontwerp van de Franse architect Le Corbusier. Buiten Philips is Kalff ondermeer actief als medeoprichter en eerste voorzitter van de KIO (Kring van Industriële Ontwerpers) van Eindhoven . Na zijn pensionering begint hij aan zijn laatste grote project: het ontwerp en de bouw van het Evoluon samen met de Eindhovense architect Leo de Bever. In 1966, bij het 75-jarig jubileum van Philips, wordt het gebouw dat jarenlang dienst zal doen als tentoonstellingsruimte, geopend. Op 16 september 1976 overlijdt Kalff te Waalre. Aan het energieke leven van een man die veel voor Philips betekend heeft, was een einde gekomen.

Een uitvoerige biografie over Kalff is te vinden in Ir. Louis Kalff 1897-1976: Het artistieke geweten van Philips geschreven door Peter van Dam en uitgegeven in 2006 bij [Z]OO producties in Eindhoven.

Signatuur:
Signatuur Louis KalffSignatuur Louis KalffSignatuur Louis Kalff



Bronnen:

Voor meer werk van Louis Kalff klik hier.