Auteur: Jeroen Willemsen

Elisabertus Schuurmans wordt op 9 oktober 1906 in Leeuwarden geboren. Als kind ontwikkelt hij een interesse in muziek maken en tekenen. Omdat hij een grondige hekel aan zijn voornaam heeft, noemen de vrienden van de jazzband waarin hij speelt, hem ‘Bach’. Hoewel Elisabertus deze naam zelf als wat teveel eer beschouwt, gebruikt hij in zijn verdere leven de naam Bach als voornaam.

Bachs vader is eigenaar van kunstvuurwerkfabriek Schuurmans in Leeuwarden en hoopt dat zijn zoon hem zal opvolgen als eigenaar van de fabriek. Bach denkt daar zelf anders over: hij volgt na de HBS een opleiding tekenen aan de Academie Minerva in Groningen en behaalt vervolgens aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam zijn middelbare akte, met de bedoeling om les te kunnen gaan geven aan een middelbare school. Na zijn opleiding gaat Bach aan de slag als ontwerper in de reclamewereld. In 1933 ontwerpt hij reclames en direct-mailings voor de Hollandse Papier Industrie (HPI). Deze worden onder andere afgedrukt in het blad Genootschap voor Reclame (GVR).

Kort daarna, in juli 1934, verhuist Schuurmans naar Eindhoven. Hier treedt hij in dienst bij de ontwerpafdeling van de Eindhovensche Drukkerij (ED). Deze drukkerij is een 100% dochter van Philips, maar de ontwerpers voeren ook werk uit voor andere opdrachtgevers. Schuurmans illustreert voor Philips verschillende brochures, folders en ander reclamedrukwerk. Voorbeelden van zijn werk staan op deze website. Op de ontwerpen staat, naast de afkorting ED (van de drukkerij), de signatuur van Schuurmans: een S in een cirkel.

Op 6 juni 1935 trouwt Bach met Ien Snikkers. Ze krijgen in 1937 een zoon (Auke Jan). In dat jaar stuurt Schuurmans een foto in voor een wedstrijd in het personeelsblad In en om de Philipsfabrieken. In het novembernummer van dat tijdschrift wordt bekend gemaakt dat Bach met een foto van de stad Brugge de eerste prijs wint in de categorie “Aardige vacantiefoto buiten Eindhoven”.

Bachs carrière in Eindhoven duurt niet lang: begin 1938 verhuist het gezin Schuurmans naar de gemeente Nieuwer-Amstel, het huidige Amstelveen. Waarschijnlijk wordt Schuurmans hier freelance tekenaar. In 1939 ontwerpt hij de omslag van een publicatie van de Nederlandse Metaalbewerkersbond. Tijdens de oorlog heeft Schuurmans geen werk. Het gezin moet dan leven van het weduwepensioen van Bachs schoonmoeder. In 1942 wordt een dochter (Marianne) geboren.

Na de oorlog gaat Bach als cartoonist/tekenaar aan de slag in de studio van de Arbeiderspers, die onder andere de krant Het Volk uitgeeft. Ook wordt hij illustrator van verschillende (jeugd)boeken, waaronder de Ketelbinkie-triologie, Crinolientje en de boeken uit de vertaalde serie over Suzie Roodhaar. De zwart-wit illustraties signeert Schuurmans meestal met “BachSchuurmans”.

Voor het Nederlands Verbond van Vakbewegingen (NVV) maakt Schuurmans verschillende cartoons en pamfletten. De ontwerpen uit die periode kenmerken zich door hun humoristische inhoud. Hij tekent voor de NVV honderden prenten met herkenbare poppetjes. In de jaren na de oorlog illustreert Schuurmans bovendien tal van pamfletten voor de Partij van de Arbeid. De drukwerken hebben meestal één steunkleur. Aan het eind van zijn werkzame leven werkt Bach als tekenleraar op een lyceum.

Ook in zijn privéleven zijn illustraties belangrijk voor Schuurmans. Hij tekent ieder jaar een kerstkaart met een politieke boodschap of een reflectie op het afgelopen jaar in versvorm en laat de kaarten drukken bij een bevriende drukkerij. Schuurmans stuurt ze naar familie, vrienden en kennissen. Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam bezit een collectie drukwerken met de grafische ontwerpen van Schuurmans, waaronder een groot aantal van deze kerstkaarten. Op 24 maart 2001 overlijdt Schuurmans in Huizen. Hij is dan 94 jaar oud.

Signaturen:

De auteur bedankt de familie van Bach Schuurmans hartelijk voor het beschikbaar stellen van informatie en beeldmateriaal en Frans Wilbrink voor het aanleveren van informatie over Bachs tijd in Eindhoven.

Bronnen:

• https://search.iisg.amsterdam/Search/Results?lookfor=bach+schuurmans&type=AllFields&facetSort=index
• ‘Schuurmans laat alles de lucht in vliegen…’, in: ’t Kleine Krantsje, 28 december 1966, pp. 8-9.
• Contact via e-mail met familieleden van Bach Schuurmans

 Voor meer werk van Elisabertus (Bach) Schuurmans voor Philips klik hier.